Kasteel Maurick in Vught

Het begon met een bergh, een verhoogd eiland aan alle zijden omgeven door water en gelegen tegenover de haven van Vught, tot de stichting van de stad 's-Hertogenbosch rond 1200 een van de belangrijkste handelsplaatsen van het Noordelijk Brabant.

De heren van Vught bouwden hun huis met het hout uit de bossen rond het eiland. Pas na 1300 is er sprake van een "bergh, daer een huys op staet".

Het waren Jan Liescap en zijn zoon Gijsbrecht die begonnen met de bouw van een stenen toren en een woning. Aan de noordzijde van het ommuurde eiland lag de toegangspoort, (naast de huidige orangerie) bereikbaar per boot via een klein haventje en per wagen via een aantal houten bruggen.
De Liescaps wisten hoe ze in een waterrijke omgeving moesten bouwen, ze waren ook nauw betrokken bij de aanleg van de vestigingsmuren rond de stad Den Bosch. Ze behoorden tot de aanzienlijkste families van de stad Den Bosch en bezaten meerdere "stenen huysen" in de stad. Naast hun functies in het stadsbestuur waren de Liescaps ook in het kerkelijk gebeuren geen onbekenden.

 

Katherina van Aelst is de volgende belangrijke persoon in de geschiedenis van het kasteel. Ze was een nicht van Gijsbrecht en erfde in 1400 het kasteel. Ze woonde er toen niet, want ze was gehuwd met Hendrik van Maurick, ridder, afkomstig uit het Gelderse Maurick, waar ook zijn bezittingen lagen. Als actief leenman van de hertog van Gelder kon hij geen belangrijke functies bekleden in Brabant.

Pas in 1405, na het overlijden van haar man, gaat Katherina op het kasteel wonen. Zij is het die het kasteel de naam gegeven heeft die het nu nog draagt: Kasteel Maurick. Naar haar man, maar ook om te tonen dat kasteel en landgoed riddermatig waren. Het wapen van Maurick, de schapenscheerderschaar staat nu nog op de paal langs de dijk van Maurick tegenover de poortwachterwoning. De zonen van Katherina kiezen voor Gelder, en het kasteel wordt in 1430 verkocht aan Godschalk Roesmond, de hoogschout van Den Bosch en de Meierij. In 1442 wordt Hendrik van Vladeracken eigenaar, die het kasteel in 1475 weer verkoopt aan Goossen Heyn, ridder. Met deze nieuwe bewoner begint een periode van ruim 200 jaar van grote bloei.

Goosen Heyn behoorde tot een van de belangrijkste geslachten uit de Noord Brabantse bovenlaag. Zelf was hij meer dan dertig jaar schepen en ook enige tijd presidentschepen van Den Bosch. Hertog Karel de Stoute benoemde hem tot rentmeester van de staten van Brabant voor het kwartier Den Bosch en tot hoogschout van de stad en de Meierij.
De grote, rode zespuntige ster op het zilveren veld het wapen van Heym's prijkt nu nog op de voorgevel van het kasteel. De snel op elkaar volgende verkopen maken het voor ons niet al te duidelijk hoe het kasteel in die tijd veranderd is.

In die jaren is de dijk van Maurick aangelegd en moet het poortgebouw met zijn bekende torentjes en zijn "valbrugge" gebouwd zijn.
Uit die tijd dateren ook de stenen ketel voor het brouwen van bier en de broodoven,beiden nog zichtbaar in het restaurant in de zijvleugel.
Goossen Heym zal bij zijn bouwactiviteiten zeker de hulp hebben gekregen van de vermaarde bouwmeester Allard Duhamel die de leiding had van de belangrijke uitbreidingen van de St. Jan's kathedraal. Meester Allard was gehuwd met Goessen, een dochter van de kasteelheer. De oudste zoon, Jonker Jan Heym, Hoogschout, werd de heer van Maurick in 1470.
Ook hij bouwde aan het kasteel met behulp van de nieuwe bouwmeester van de St. Jan's kathedraal, Jan Heyns, gehuwd met de dochter van meester Allard. Goossen en Jan Heym waren beide Zwanenbroeders, een gezelschap dat zeer actief was in de armen en ziekenzorg. Jan Heym stichtte zelf een eigen ziekenhuis in Den Bosch, het Jan Heymgasthuis. Jonker Aert Heym, zoon van Jan is de meest bekende bewoner van het kasteel. Hij was ook schepen van Den Bosch, werd spoedig hoogschout en later legeraanvoerder van de Bossche en Meierijse militie in de strijd tegen de Geldersen.

In 1527 viel hij Gelderland binnen en verwoestte het stamslot te Poederoyen van zijn beruchte tegenstander Maarten van Rossum. Toen Maarten van Rossum in 1542 weer Brabant binnenviel met een grote troepenmacht verwoestte hij Vught en plunderde het dorp. Maar "Aert Heym behielt syn huys"bericht de kroniekschrijver. Hij had zich goed verschanst achter zijn diepe gracht en zijn hoge muren. De grafsteen van jonker Aert Heym is nog te zien tegen de muur, naast de ingang van het restaurant.
De jonkers Heym hielden een goed leven, ze ontvingen zeer vaak gasten en schonken hun eigen bier. Op de binnenplaats traden in de zomer acrobaten en muzikanten op en ook wel eens een berentemmer met zijn beer. Maar in de kelders onder het kasteel, daar waar nu de voortreffelijke wijnen van Maurick opgeslagen liggen was het minder prettig toeven. De hoogschouten bewaarden er hun gevangenen, tot ze berecht konden worden in Den Bosch.
De grote opbloei van kasteel Maurick viel samen met de Brabants- Bourgondische tijd. Jonker Arndt Heym, een neef van Aert, moet tweemaal zijn kasteel verlaten omdat Prins Maurits het zich toe-eigende tijdens de beide korte belegeringen van Den Bosch in 1601 in 1602. Jonker Hendrik Heym, de zoon van Arndt moet binnen de stad vluchten toen in 1629 Prins Frederick Hendrik het kasteel vorderde als zijn hoofdkwartier. De Prins woonde in de toren boven de Aert Heym- zaal, welke toren eind 1600 is afgebroken en vanwaar hij een goed uitzicht had over de belegeringswerken van Den Bosch.
De Frederik Hendrikzaal, op de begane grond in het hoofdgebouw is door de Prins gebouwd en door hem en zijn aanvoerders gebruikt als kaartenkamer.
Toen de Prins daar op een dag zat te eten werd hij "over syn tafel met groff geschut gesalueerd". De kanonskogel trof de tafel en veegde alle spijzen weg.
Er bleven alleen nog een paar pannenkoeken over.

 

De Prins, geërgerd, zond een boodschapper naar de commandant van de stad en beklaagde zich over deze wandaad. Anthonie van Grobbendonck, commandant van de belegerde stad bood direct zijn excuses aan en gaf de boodschapper een voortreffelijke maaltijd mee voor de prins.
Den Bosch capituleerde in 1629 en jonker Hendrik kreeg zijn uitgewoonde kasteel terug. De muren rond het eiland waren gesloopt en de bijgebouwen werden hersteld met stenen muren. Jonker Hendrik koos de katholieke zijde en kreeg geen functies meer in Den Bosch. De zware belastingen en de geringe inkomsten uit zin boerderijen betekende het einde van de Heym's. Op 1 augustus 1680 wordt kasteel Maurick op last van de staten van Brabant publiek verkocht..

De nieuwe eigenaar was Jaqueline Brouart, de weduwe van Jhr Mr. Christiaan van Beresteyn, heer van Geffen en pensionaris van Den Bosch. Het wapen Beresteyn-Brouart is nog te zien op de toog boven de oude ingang in de toren op de binnenplaats. De Beresteyn's hebben 200 jaar onafgebroken in kasteel Maurick gewoond. De Beresteyn's waren landjonkers, ze bekleedden geen hoge bestuurspositie in Noord Brabant. Jonkheer Thomas, de zoon, volgde op. Hij was kapitein geweest in het staatse leger en werd in 1679 rentmeester van de geestelijke goederen van Kemperland en Oisterwijk.